Menu

Oei, start en actie

Controle, een biologisch beestje


Controle, in de context van menselijk gedrag, heeft diepe wortels in onze biologische natuur en evolutie. Verschillende aspecten van onze biologie dragen bij aan de drang naar controle. Onze biologische drive om te overleven en veiligheid te zoeken, motiveert ons om controle te zoeken over onze omgeving. In de vroege menselijke geschiedenis waren controle over voedsel, onderdak en bescherming tegen roofdieren van vitaal belang voor overleving. Controle over situaties en omgevingen kan leiden tot beloning in de hersenen. Wanneer we controle hebben en onze doelen bereiken, activeert dit het beloningssysteem in de hersenen, waardoor we ons goed voelen en gemotiveerd blijven om controle na te streven.

Ons biologisch systeem reageert op stress en onzekerheid door ons alert te maken en ons te motiveren om controle terug te krijgen. Het hormonale systeem, inclusief cortisol (het stresshormoon), wordt geactiveerd wanneer we situaties ervaren die buiten onze controle liggen.

Controle kan ook verband houden met ons instinct om onszelf te handhaven en onze genen door te geven. Mensen die controle hebben over hun omgeving hebben over het algemeen een betere kans om te overleven en te gedijen, en dus om hun genen door te geven aan volgende generaties. Het gevoel van controle kan ook bijdragen aan ons gevoel van eigenwaarde en zelfbescherming. Mensen streven naar controle omdat het hen een gevoel van competentie en bekwaamheid geeft, wat op zijn beurt hun zelfvertrouwen versterkt en hen beschermt tegen bedreigingen voor hun zelfbeeld.

Deze biologische aspecten van controle zijn diepgeworteld in onze menselijke aard en hebben zich ontwikkeld als adaptieve mechanismen om ons te helpen overleven en gedijen in onze omgeving. Terwijl de moderne samenleving verandert, blijft de drang naar controle een belangrijke drijfveer achter veel van ons gedrag en onze keuzes.

Stephen R. Covey was een Amerikaans auteur. Hij schreef onder andere de bestseller The Seven Habits of Highly Effective People, waarin hij uitlegt hoe de meest succesvolle mensen zo succesvol zijn geworden, waarbij mindset een belangrijk punt is.

 

Redenen om controle te willen houden

Mensen streven vaak naar controle omdat het hen een gevoel van zekerheid, veiligheid en voorspelbaarheid geeft. Mensen willen graag controle houden om:

  • zich veilig in hun omgeving te voelen: weten wat er gaat gebeuren en in staat zijn om te reageren op situaties die zich voordoen.
  • de angst voor het onbekende te verminderen.
  • het gevoel te hebben dat men zelf keuzes kan maken en dat men invloed kan uitoefenen op het leven. Dat is belangrijk voor het gevoel van eigenwaarde en identiteit.
  • te weten wat er gaat gebeuren: voorspelbaarheid biedt een gevoel van comfort. Het helpt om verwachtingen te stellen en teleurstellingen te voorkomen.
  • stress en onzekerheid te verminderen.

 

Het streven naar controle is een natuurlijke menselijke neiging, maar het is belangrijk om te erkennen dat volledige controle niet altijd mogelijk of wenselijk is. Het idee dat controle volledig is en altijd kan worden gehandhaafd, kan een illusie zijn. Hoewel mensen streven naar controle over hun leven, omgeving en situaties, zijn er tal van factoren die buiten hun macht liggen. Het leven zit vol met onverwachte gebeurtenissen en situaties die buiten onze controle liggen. Menselijke interacties en relaties zijn complex en onvoorspelbaar.

We kunnen niet altijd controleren hoe anderen op ons reageren of hoe ze handelen, ondanks onze beste bedoelingen. Er zijn veel factoren die ons gedrag beïnvloeden waar we ons niet altijd bewust van zijn, zoals culturele normen, sociale druk en biologische impulsen. Deze externe invloeden kunnen onze beslissingen en acties onbewust beïnvloeden, zelfs als we denken dat we de controle hebben. Omstandigheden kunnen voortdurend veranderen, waardoor de controle die we dachten te hebben, verloren gaat. Wat vandaag werkt, werkt misschien niet meer morgen, omdat situaties evolueren en nieuwe uitdagingen zich voordoen.

 

Waarom loslaten zo belangrijk is

Het leren loslaten van de drang naar controle kan een waardevolle vaardigheid zijn om meer vrede, welzijn en veerkracht in het leven te vinden. 

 

Het streven naar controle kan leiden tot aanzienlijke stress en angst, vooral wanneer situaties buiten onze controle liggen. Door de drang naar controle los te laten, kunnen we de stress verminderen die gepaard gaat met het proberen te beheersen van alles om ons heen. Het leven is vol onzekerheden en veranderingen. Door controle los te laten, kunnen we ons aanpassingsvermogen vergroten en flexibeler worden in het omgaan met nieuwe situaties en uitdagingen. Controlebehoeftig gedrag kan relaties onder druk zetten en anderen het gevoel geven dat ze worden gemanipuleerd of gedomineerd. Door controle los te laten, kunnen we ruimte geven aan anderen en gezonde, evenwichtige relaties opbouwen. Het loslaten van de drang naar controle stelt ons in staat om meer zelfacceptatie te cultiveren en te erkennen dat we niet perfect zijn en niet alles kunnen beheersen. Dit kan leiden tot een gevoel van innerlijke rust en tevredenheid.

 

Hoe de controle los te laten

Er zijn verschillende manieren om te oefenen in controle loslaten. Mindfulness bijvoorbeeld, helpt ons om in het moment te leven en te accepteren wat er is, zonder te oordelen. Door in het hier en nu te leren leven, leren we omgaan met moeilijke emoties en gedachten zonder de drang om ze te controleren.

Identificeer de aspecten van een situatie die binnen je controle liggen en die buiten je controle liggen. Vul eens voor jezelf de circle of concern, circle of influence en circle of control in.Concentreer je daarna op wat je wel kunt beïnvloeden en laat los wat buiten je macht ligt.

 

Oefen het loslaten van de behoefte om alles te beheersen en accepteer dat sommige dingen buiten je controle liggen. Dit betekent niet dat je passief moet zijn, maar eerder dat je je energie richt op wat je wel kunt doen in plaats van te vechten tegen het onvermijdelijke.

Werk aan het versterken van je veerkracht door te focussen op zelfzorg, het ontwikkelen van positieve copingmechanismen en het vinden van steun in moeilijke tijden.

Het loslaten van controle is een proces dat tijd en oefening vereist, maar het kan uiteindelijk leiden tot een dieper gevoel van welzijn en innerlijke vrede.

Machteloosheid wanneer je geen controle hebt en niets kan veranderen

Wanneer je geconfronteerd wordt met situaties waar je geen controle over hebt, kan je je machteloos voelen en dat is een vervelend gevoel om mee om te gaan. Het eerste wat je kan doen is de realiteit van de situatie accepteren. Erken dat sommige dingen buiten je controle liggen en dat het normaal is om je machteloos te voelen in bepaalde omstandigheden.

Sta jezelf toe om je gevoelens van machteloosheid en frustratie te ervaren zonder jezelf te veroordelen. Het is normaal om je zo te voelen, en het is belangrijk om liefdevol en begripvol naar jezelf toe te zijn tijdens moeilijke tijden.

Richt je aandacht opnieuw op de dingen die binnen je controle liggen. Dit kunnen soms ofwel je reacties, ofwel je gedachten, ofwel je emoties en gedragingen zijn. Door je te concentreren op wat je wel kunt veranderen, kun je een gevoel van empowerment creëren, zelfs in moeilijke situaties. Verleg je aandacht ook naar aspecten van je leven waar je vreugde en voldoening uit haalt. Dit kan helpen om een gevoel van evenwicht en welzijn te behouden, zelfs als bepaalde aspecten van je leven uitdagend zijn.

Zoek steun. Praat met vrienden, familieleden, een therapeut of een vertrouwenspersoon over wat je doormaakt. Soms kan het delen van je gevoelens en gedachten met anderen helpen om je minder alleen en machteloos te voelen.

Leer stress verlagende technieken zoals mindfulness, meditatie, diepe ademhalingsoefeningen of yoga om stress te verminderen en je geest te kalmeren tijdens moeilijke momenten.

Blijf openstaan voor mogelijke oplossingen en hulpbronnen die beschikbaar zijn, zelfs als de situatie moeilijk lijkt. Soms kunnen er manieren zijn om zelfs in schijnbaar hopeloze situaties kleine veranderingen aan te brengen of ondersteuning te vinden.

Het is belangrijk om te onthouden dat het normaal is om je machteloos te voelen in bepaalde situaties, maar dat er altijd manieren zijn om ermee om te gaan en veerkrachtig te blijven. Met de juiste steun en strategieën kun je leren om te gaan met situaties die buiten je controle liggen en je innerlijke kracht versterken.

 

Piekeren, een mentale vorm van controle houden

Piekeren is vaak gerelateerd aan het streven naar controle, zij het op een meer negatieve en obsessieve manier. Wanneer mensen piekeren, richten ze hun aandacht vaak op dingen die buiten hun controle liggen, zoals toekomstige gebeurtenissen, onzekerheden, of problemen waar ze mee geconfronteerd worden.

Het piekeren kan voortkomen uit een verlangen om controle te krijgen over situaties die onzeker zijn of waarvan mensen het gevoel hebben dat ze er weinig invloed op hebben. Door te piekeren, proberen mensen vaak grip te krijgen op mogelijke uitkomsten, om zichzelf voor te bereiden op het ergste of om manieren te vinden om problemen op te lossen.

Het paradoxale is echter dat piekeren zelden leidt tot effectieve oplossingen of controle over situaties. Integendeel, piekeren kan leiden tot angst, stress en een gevoel van hulpeloosheid, waardoor de situatie vaak alleen maar erger wordt.

Het is belangrijk om te erkennen dat niet alles in het leven onder onze controle valt, en dat het accepteren van deze realiteit een belangrijke stap kan zijn in het verminderen van piekeren en het bevorderen van emotioneel welzijn. In plaats van te focussen op zaken buiten onze controle, kunnen mensen proberen zich te concentreren op wat ze wel kunnen beheersen, zoals hun reactie op situaties, hun mindset, en hun gedrag in het hier en nu.

Technieken zoals mindfulness, acceptatie en het loslaten van de drang naar controle kunnen allemaal helpen bij het verminderen van piekeren en het bevorderen van een gezondere manier van omgaan met stress en onzekerheid.